fundamentem dla obu filozofii jest obserwacja dziecka oraz podążanie za nim, z wiarą, że jest istotą dążącą do samorozwoju i posiada ono największą wiedzę na temat tego, co jest dla niego ważne, jaką umiejętność chce w danym momencie rozwijać, czego się uczyć o otaczającym świecie.
Przebywając z dziećmi pedagodzy pełnią rolę bacznych obserwatorów, nie unikając interakcji i reagując na zaproszenie do zabawy, pytania czy prośby o pomoc. Kluczem jest umiejętność zatrzymania się, pozostanie choć przez chwilę „z boku” oraz popatrzenia na dziecko. Swoje refleksje spisuje posługując się językiem faktów, np. dziecko podczas zabawy na placu zabaw rzuca kamyki na zjeżdżalnię, obserwuje jak toczą się na dół, powtarza czynność. Kolejnym krokiem jest refleksja – zastanowienie się nad tym, co oznacza zaobserwowane zachowanie, o jakiej potrzebie dziecka mówi. Czy jest to zafascynowanie siłą grawitacji? A może dźwiękiem kamyków uderzanych o zjeżdżalnię? Czy dziecko testuje kamyki różnej wielkości analizując ich tor ruchu? Czy podnosi wielokrotnie ten sam, jeden upatrzony kamyk?
Ten model pracy umożliwia zaobserwowanie zainteresowań dziecka, jego potrzeb oraz fazy rozwoju, w którą być może właśnie w danym momencie wkracza. Rozwój dzieci w wieku 0-3 lat charakteryzuje niesamowita dynamika. Potrzeby pojawiają się oraz ewoluują z dnia na dzień, a chęć ich zrealizowania jest z początku nie do opanowania. Wyjście naprzeciw tym potrzebom poprzez odpowiednio przygotowane otoczenie, a więc udostępnienie określonych pomocy, prowokacji, umożliwia najefektywniejszy rozwój oraz minimalizuje napięcie oraz frustracje w dziecku, które pojawiają się, gdy dziecko nie ma możliwości zaspokoić swoich potrzeb.
tym, co łączy montessori oraz reggio jest komunikacja oparta na relacji. warty podkreślenia jest fakt, że nie dotyczy ona tylko dzieci, ale również komunikacji między pedagogami, rodzicami, opiekunami oraz wszystkimi pozostałymi uczestnikami danej grupy.
wobec dzieci nie są stosowane kary czy nagrody, język jest oparty na faktach, a nie na ocenach. z szacunkiem traktowany jest każdy człowiek, jego potrzeby oraz emocje. każde zachowanie dziecka, włączając w to płacz, jest sposobem na skomunikowanie się z otoczeniem, nad którym pochylają się pedagodzy, starając się dowiedzieć jaka myśl, uczucie, niezaspokojona potrzeba się za nim kryje.
atmosfera, którą pedagodzy oraz opiekunowie tworzą wokół dziecka powinna przede wszystkim zapewniać spokój i delikatność, miłość i poczucie bezpieczeństwa. miejsce w którym przebywa dziecko, wspiera fizyczny, umysłowy, emocjonalny i społeczny rozwój, dobre zdanie o sobie samym oraz radość.
Dzieci w ciągu pierwszych 6 lat swojego życia posiadają niesamowicie chłonny umysł, który bez udziału świadomości rejestruje niemalże wszystko w swoim otoczeniu – dźwięki, słowa, gesty, obrazy, przedmioty i ich ustawienie, faktury, kolory. To, w jakim znajduje się otoczeniu ma decydujący wpływ na jego rozwój. Chcąc stworzyć jak najbardziej wspierające środowisko należy pamiętać, żeby było ono proste, delikatne, dające poczucie bezpieczeństwa, zachęcające dziecko do porozumiewania się z innymi i umożliwiające nieskrępowane poruszanie się.
Przedmioty, którymi jest otoczone dziecko, a więc zabawki, pomoce, meble i elementy wyposażenia wnętrz, naczynia, narzędzia, etc. powinny być z naturalnych surowców, takich jak drewno, szkło, metal, glina, porcelana, tekstylia (bawełna, jedwab, wełna). Jest to istotne nie tylko ze względu na trwałość tych materiałów, ale także na ich estetykę. Mówiąc wprost - plastik jest po prostu brzydki. Biorąc pod uwagę również to, że dzieci w pierwszych latach życia doświadczają otaczającego świata wszystkimi zmysłami, niejednokrotnie wkładając przedmiot zainteresowania do ust, warto dbać, aby nie były to przedmioty sztuczne, potencjalnie szkodliwe dla zdrowia.
Dzieci do 6 r. ż. są szczególnie wrażliwie na porządek, nie tylko przestrzenny ale również czasowy. Objawia się on w rytmie dnia, który będąc stałym i powtarzalnym każdego dnia daje dziecku spokój oraz pewność siebie. Każda aktywność jest czymś, czego dziecko się spodziewa, jest w stanie ułożyć je w pewien ciąg zdarzeń.
Rzecz ma się podobnie w przypadku uporządkowanej przestrzeni, choć patrząc na dzieci 18-miesięczne, rozrzucające wszystko dookoła, można byłoby w to wątpić. Dzieci uwielbiają ład i porządek – podobnie jak dorośli, lepiej się w takim otoczeniu funkcjonuje, myśli, pracuje oraz odpoczywa. W celu ułatwienia dzieciom samodzielności w dbałości o przestrzeń istotne jest ograniczenie ilości dostępnych przedmiotów oraz umieszczenie ich na półkach, w estetycznych pojemnikach, koszykach w sposób łatwy do uporządkowania. Pomocne tutaj mogą być naklejone na półki czy fronty pudełek wizerunki przedmiotów, do których dane miejsce należy. Warto również zwracać uwagę na to, jakim zainteresowaniem dzieci obdarzają poszczególne pomoce i wymieniać je, gdy są nim znudzone bądź poziom trudności jest nieadekwatny do poziomu rozwoju dziecka.
